Γενικά:
Σημαντικό ρόλο στην
κατανάλωση του αλκοόλ παίζει το πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο ζουν και
επηρεάζονται οι νέοι. Στην Ελλάδα, οι έφηβοι καταναλώνουν συχνότερα
οινοπνευματώδη ποτά, σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όμως δεν κάνουν
υπερβολική ή επικίνδυνη χρήση αλκοόλ και δεν μεθούν.
Στη χώρα μας, το 28.2%
των εφήβων ηλικίας 14-18 ετών, καταναλώνουν αλκοόλ τουλάχιστον 1-2 φορές την
εβδομάδα. Πιστεύουν επίσης ότι αυτή η συχνότητα κατανάλωσης θεωρείται ακίνδυνη,
ενώ στις προτιμήσεις τους έρχονται πρώτα τα 'βαριά' ποτά, όπως βότκα, ουίσκι
και τεκίλα και μετά ακολουθεί η μπύρα ή το κρασί, που παλιότερα αποτελούσε την
πρώτη προτίμησή τους. Αυτό που οι έφηβοι θεωρούν ως το πιο επικίνδυνο από την
υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι τα τροχαία δυστυχήματα, η βίαιη συμπεριφορά
και οι εγκληματικές ενέργειες, αλλά και οι σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία.
Η Ελλάδα, παραδοσιακά,
είναι μια χώρα που παράγει κρασί, οι τιμές στο αλκοόλ είναι προσιτές, και το
χειρότερο, η πρόσβαση και αγορά στα οινοπνευματώδη είναι εύκολη για όλες τις
ηλικίες. Ακόμη, η διαφήμιση στην τηλεόραση, στο σινεμά στα περιοδικά, στις
γιγαντοαφίσες, στα σίριαλ, δίνει την ψευδαίσθηση ότι το αλκοόλ είναι μια
γοητευτική και συνάμα ασφαλής επιλογή που συνδέεται με όμορφες και χαλαρωτικές
στιγμές απόλαυσης. Το αλκοόλ είναι μια ισχυρή εξαρτησιογόνος ουσία, καθ'όλα
νόμιμη- δυστυχώς - και φαίνεται πως η πολιτεία την τελευταία δεκαετία έχει
αρχίσει να συνειδητοποιεί τον πραγματικό κίνδυνο και τις διαστάσεις που παίρνει
το φαινόμενο του αλκοολισμού. Απαγορεύτηκε το κάπνισμα στους δημόσιους χώρους,
οι διαφημίσεις για τα τσιγάρα σταμάτησαν, στα σίριαλ και στις ταινίες θα έχετε
παρατηρήσει ότι κανείς από τους ηθοποιούς δεν καπνίζει, όμως συχνά πίνει. Με το
αλκοόλ λοιπόν τι γίνεται;
Τα αγόρια, σε σχέση με
τα κορίτσια, προηγούνται στην πρώτη κατανάλωση αλκοόλ. Γύρω στα 12 έτη, τα
αγόρια δοκιμάζουν το πρώτο ποτήρι μπύρας ή κρασιού, και ένα χρόνο μετά,
δοκιμάζουν πιο βαριά ποτά ενώ τα κορίτσια ξεκινούν περίπου ένα χρόνο μετά (στα
13 έτη), και στα 14.5 έτη τους δοκιμάζουν βαριά ποτά. Η πρώτη μέθη για τα
αγόρια είναι στα 14.6 έτη, ενώ για τα κορίτσια στα 15 έτη.
Η κατανάλωση αλκοόλ
στην εφηβεία συμβάλλει στη μετέπειτα ριψοκίνδυνη συμπεριφορά των νέων και στην
παραβατικότητα. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι εγκεφαλικές περιοχές όπως ο
προμετωπιαίος φλοιός, που παίζει σημαντικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων, και που
ακόμη αναπτύσσεται και ωριμάζει κατά την εφηβεία, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος
στην κατανάλωση αλκοόλ. Φαίνεται ότι το αλκοόλ είναι πολύ τοξικό για το
αναπτυσσόμενο νευρικό σύστημα.
Αιτίες που οδηγούν
τους έφηβους στον αλκοολισμό:
Κοινωνικοί παράγοντες
Για να διασκεδάσουν
Για να χαλαρώσουν και
να ενσωματωθούν ευκολότερα στην παρέα
Για να μιμηθούν τους
ενήλικες
Από περιέργεια
Γενετικοί παράγοντες
Γιατί έχουν
οικογενειακό ιστορικό αλκοολισμού
Ψυχολογικοί παράγοντες
Γιατί έχουν υποστεί
κακοποίηση από το οικογενειακό τους περιβάλλον
Γιατί έχουν πολύ
χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση
Γιατί έχουν βιώσει
απόρριψη από την οικογένειά τους
Γιατί πάσχουν από
μετατραυματικό στρες (PTSD) λόγω βίωσης σοβαρών τραυματικών γεγονότων
Κοινωνικοί παράγοντες
Ο πιο συχνός λόγος
χρήσης αλκοόλ στην εφηβεία είναι η 'φαντασίωση' της ενηλικίωσης. Οι έφηβοι
αντιδρούν, ανυπομονούν να μεγαλώσουν, να φύγουν από την επίβλεψη και των έλεγχο
των γονιών τους, να νιώσουν μεγάλοι. Το ποτό, όπως και το τσιγάρο, αποτελεί για
τους εφήβους ένδειξη 'ενηλικίωσης', αποδεικνύει ότι δεν είναι πια μικρά
παιδάκια. Θέλουν να δείξουν και να νιώσουν μεγάλοι. Αυτή είναι συχνά και η
αιτία που καταναλώνουν μεγαλύτερη ποσότητα αλκοόλ από αυτή που πραγματικά
αντέχουν. Μπορεί να ζαλιστούν, παρόλα αυτά όμως συνεχίζουν να πίνουν γιατί
μπορεί κάποιοι συνομήλικοι, συμβαίνει σχεδόν πάντα, να τους πουν 'μωρά' αν
δείξουν ότι τους ζάλισε το αλκοόλ.
Για τους περισσότερους
εφήβους, η χρήση αλκοόλ γοητεύει και απεικονίζει την περιέργειά τους για την
ενήλικη ζωή και συμπεριφορά. Ας μην ξεχνάμε ότι οι νέοι ζουν σε μια εξαρτημένη
από ουσίες κοινωνία. Το αλκοόλ, το κάπνισμα, η καφεΐνη, να μην μιλήσω για
βαρύτερες εξαρτήσεις, αποτελούν παράδειγμα μίμησης για τους εφήβους. Βλέπουν
εμάς τους ενήλικες να πίνουμε ένα δυνατό καφέ το πρωί για να ξυπνήσουμε, να
ανάβουμε τσιγάρο για να αντιμετωπίσουμε μια δύσκολη κατάσταση, να πίνουμε ένα
ποτό για να ηρεμίσουμε και να χαλαρώσουμε. Γιατί λοιπόν όχι και αυτοί;
Είναι γεγονός ότι το
αλκοόλ, όταν καταναλώνεται σε μικρές ποσότητες, μειώνει το άγχος και τις
αναστολές, χαλαρώνει, δημιουργεί ευδιαθεσία και διευκολύνει τις συναναστροφές. Έφηβοι
που αισθάνονται συστολή, που έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους, που
νιώθουν άβολα με τις αλλαγές στο σώμα τους, χρειάζονται μια 'στήριξη' όταν
βρίσκονται σε παρέες συνομηλίκων. Για να χαλαρώσουν και να γίνουν αποδεκτοί από
την παρέα, θα δοκιμάσουν το αλκοόλ. Συχνά όμως το μέτρο χάνεται.
Γενετικοί παράγοντες
Ένας από τους πιο
σημαντικούς παράγοντες κατανάλωσης αλκοόλ στους εφήβους, είναι το οικογενειακό
ιστορικό αλκοολισμού. Μελέτες σε όλο τον κόσμο, εστιάζουν στη δομή της
οικογένειας και στην κληρονομική προδιάθεση του αλκοολισμού από τη μια γενιά
στην επόμενη. Παιδιά αλκοολικών γονέων έχουν 4 φορές περισσότερο πιθανότητα, σε
σχέση με άλλα παιδιά, να γίνουν και τα ίδια αλκοολικά. Σ'αυτό το συμπέρασμα δεν
συνηγορεί μόνο το γονεικό πρότυπο μίμησης, αλλά και ο ρόλος των γονιδίων που
έχουν κληρονομήσει από τους γονείς τους. Φαίνεται πως παιδιά αλκοολικών,
κληρονομούν την ικανότητα του σώματος να παράγει ένα ένζυμο του ήπατος που
βοηθάει στο μεταβολισμό του αλκοόλ. Υψηλό ποσοστό αυτού του ενζύμου, επιτρέπει
στους εφήβους να μπορούν να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ. Μελέτες με
υιοθετημένα παιδιά, των οποίων ο βιολογικός πατέρας ήταν αλκοολικός, φανερώνουν
αύξηση της συχνότητας του αλκοολισμού των παιδιών αυτών, ακόμη και με την
απομάκρυνσή τους από τους αλκοολικούς βιολογικούς γονείς τους. Άλλες έρευνες
επισημαίνουν ότι όσο πιο νωρίς ένα παιδί ή ένας έφηβος πιει το πρώτο ποτό, τόσο
αυξάνει ο κίνδυνος για μελλοντική χρήση και τόσο πιο σημαντικός γίνεται ο
γενετικός παράγοντας του αλκοολισμού. Οι έφηβοι που αρχίζουν να πίνουν πριν τα
15 χρόνια, έχουν αυξημένο γενετικό κίνδυνο εξάρτησης από το αλκοόλ. Όσοι
ξεκινούν το ποτό μετά τα 16 χρόνια, κινδυνεύουν να γίνουν αλκοολικοί εξαιτίας
των συνθηκών της ζωής τους και όχι των γονιδίων τους.
Ψυχολογικοί παράγοντες
Παιδιά που έχουν
υποστεί σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση, έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να
ξεκινήσουν τη χρήση αλκοόλ και άλλων ουσιών σε μικρή ηλικία, σε σχέση με παιδιά
που δεν έχουν κακοποιηθεί. Παιδιά που έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες στην
παιδική τους ηλικία, που παραμελούνται, που εισπράττουν απόρριψη, που έχουν
σοβαρά προβλήματα στη σχέση τους με τους γονείς τους και που εξαιτίας αυτής της
σχέσης τους χτίζουν κακή εικόνα για τον εαυτό τους και έχουν χαμηλή
αυτοεκτίμηση, βρίσκονται σε ομάδα υψηλού κινδύνου για εξάρτηση από το αλκοόλ. Μιλάμε
για παιδιά πληγωμένα και θυμωμένα, που συχνά εκδηλώνουν παραπτωματική
συμπεριφορά και στρέφουν το θυμό τους όχι μόνο στους άλλους, αλλά και στον ίδιο
τους το εαυτό. Η χρήση αλκοόλ στην περίπτωση αυτή, οφείλεται κυρίως στην ανάγκη
τους να χαλαρώσουν ή να ξεχάσουν ό,τι τους 'πονάει' ψυχικά. Συχνά τα παιδιά
αυτά πάσχουν από κατάθλιψη λόγω των βιωμάτων τους και βέβαια, όπως όλοι
γνωρίζετε, το αλκοόλ επιδεινώνει την κατάθλιψη.
Το μετατραυματικό
στρες (Post Traumatic Stress Disorder) είναι μια συναισθηματική διαταραχή που αναπτύσσεται σε ανθρώπους
που έχουν εκτεθεί σε σοβαρά ψυχοτραυματικά γεγονότα ή καταστάσεις και
απειλήθηκε η ζωή τους ή η ζωή άλλων ανθρώπων. Τέτοια γεγονότα μπορεί να αφορούν
σε δυστυχήματα, σε μαζικές ή φυσικές καταστροφές, σε τρομοκρατικές ενέργειες,
βιασμούς, κακοποίηση.
Παιδιά που έχουν
υπάρξει μάρτυρες ή έχουν εκτεθεί σε ψυχοτραυματικά γεγονότα και πάσχουν από
μετετραυματικό στρες, έχουν πολύ μεγάλες πιθανότητες να κάνουν χρήση αλκοόλ και
άλλων ουσιών. Ένας από τους πιο επικίνδυνους παράγοντες ανάπτυξης
μετατραυματικού στρες και χρήσης αλκοόλ είναι η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών
και εφήβων.
Οι βλαβερές συνέπειες
του αλκοόλ:
Το αλκοόλ επιδρά στο
κεντρικό νευρικό σύστημα ως καταπραϋντικό. Η δράση του είναι ηρεμιστική,
επιβραδύνει τον κινητικό συντονισμό και τον χρόνο αντίδρασης. Παράλληλα μειώνει
την ικανότητα κρίσης, τον αυτοέλεγχο, προκαλεί διαταραχές στην μνήμη και
επηρεάζει την ικανότητα παραγωγής λογικών σκέψεων και πράξεων. Παραδόξως, με
την υποχώρηση των επιδράσεών του, το αλκοόλ προκαλεί διαταραχές και στον ύπνο
και θεωρείται μια σημαντική αιτία αϋπνίας.
Δύο σημαντικοί
παράγοντες που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο το σώμα επεξεργάζεται το
αλκοόλ είναι ο σωματότυπος και ο ρυθμός της κατανάλωσης οινοπνευματωδών ποτών·
ένα μεγαλόσωμο άτομο μεθάει πιο αργά συγκριτικά με ένα μικρόσωμο άτομο ακόμη
και όταν πίνουν τις ίδιες ποσότητες αλκοολούχου ποτού εξαιτίας της μεγαλύτερης
ποσότητας αίματος που έχει στον οργανισμό του. Από την άλλη μεριά, το φαγητό
μπορεί να επηρεάσει την μέθη αφού επιβραδύνει την ταχύτητα με την οποία το
αλκοόλ απορροφάται από το αίμα. Οι επιδράσεις της μέθης μειώνονται όταν έχει
προηγηθεί γεύμα.
Οι επιπτώσεις από την
κατανάλωση οινοπνεύματος δεν επιβαρύνουν μόνο τον πότη (με συχνή εμφάνιση
νοσημάτων όπως αλκοολική γαστρίτιδα, πεπτικό έλκος, κίρρωση του ήπατος και
αύξηση των καρδιαγγειακών νοσημάτων, των κακοηθών νεοπλασμάτων και των
ψυχιατρικών διαταραχών), αλλά και το άμεσο κοινωνικό του περιβάλλον. Επίσης, η
εξάπλωση των μηχανικών μέσων μεταφοράς (αυτοκίνητα, μοτοσυκλέτες, κ.ά.), καθώς
και της αυτοματοποιημένης εργασίας, διευρύνουν το πεδίο των επιπτώσεων που
μπορεί να έχουν τα οινοπνευματώδη ποτά. Ένας άλλος επιβαρυντικός παράγοντας
είναι η κατανάλωση φαρμάκων, πολλά από τα οποία συνεργούν με τη δράση του
οινοπνεύματος. Ορισμένα από αυτά, καθώς και ορισμένες χημικές ουσίες, γίνονται
ιδιαίτερα επικίνδυνα όταν καταναλώνονται μαζί με οινόπνευμα.
Σε ό,τι αφορά τα
κοινωνικά προβλήματα που δημιουργεί ή επιδεινώνει η κατανάλωση οινοπνεύματος,
πιο συχνά αναφέρονται η διατάραξη των συζυγικών και οικογενειακών σχέσεων, τα
προβλήματα στην εργασία (αύξηση των απουσιών από την εργασία, αύξηση των
εργατικών ατυχημάτων, μείωση της παραγωγικότητας), καθώς και η επιδείνωση της
οικονομικής κατάστασης του ατόμου και ο κοινωνικός στιγματισμός. Στη Μ. Βρετανία
η αυξημένη κατανάλωση οινοπνεύματος θεωρείται η αιτία για το 60% των αποπειρών
αυτοκτονίας, το 30% των διαζυγίων, το 40% της ενδοοικογενειακής βίας, και το
20% της κακοποίησης παιδιών. Επίσης, έχει διαπιστωθεί ότι το 44% της συνολικής
άσκησης βίας οφείλεται στο οινόπνευμα.
Από έρευνες σχετικές
με τη θνησιμότητα και την κατανάλωση οινοπνεύματος έχει διαπιστωθεί ότι στους
χρόνιους πότες η θνησιμότητα είναι σχεδόν τριπλάσια απ' ότι στους μη πότες. Στον
Καναδά υπολογίστηκε ότι το 6% του συνόλου των θανάτων για τα άτομα ηλικίας 1-70
ετών οφειλόταν στην αυξημένη κατανάλωση οινοπνεύματος, ενώ στις ΗΠΑ το ποσοστό
αυτό εκτιμάται σε 8%. Οι τρεις βασικότερες αιτίες θανάτου που σχετίζονται με τα
οινοπνευματώδη ποτά είναι τα κακοήθη νεοπλάσματα, τα εγκεφαλικά επεισόδια και η
κίρρωση του ήπατος. Από τα αποτελέσματα 150 περίπου επιδημιολογικών μελετών
προκύπτει ότι ο σχετικός κίνδυνος θανάτου (απ' όλα τα αίτια) για όσους πίνουν
σε σχέση με αυτούς που δεν πίνουν, είναι 1.1 (δηλαδή 10% περισσότερο) όταν η
κατανάλωση κυμαίνεται από 3-4 ποτά ημερησίως, ενώ αυξάνεται στο 1.4 περίπου
(40%), όταν τα ημερήσια ποτά ξεπερνούν τα 6.
Η ποσότητα
οινοπνεύματος που μπορεί να βλάψει τον ανθρώπινο οργανισμό διαφέρει από άτομο
σε άτομο, ανάλογα με τη φυσική αντοχή, καθώς και με την ύπαρξη ή μη άλλων
επιβαρυντικών παραγόντων. Επίσης, για κάθε κατηγορία παθολογικών καταστάσεων
μεταβάλλεται και η αντίστοιχη ποσότητα οινοπνεύματος που απαιτείται για την
πρόκλησή του.
Πηγές : http://www.fee.org.gr/alcoholism-pieria/196-psychological-factors.html & http://www.neaygeia.gr/page.asp?p=410
Πηγή φωτογραφιών
: http://www.google.gr
