|
Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (1541 – 7
Απριλίου 1614), γνωστός επίσης με τo Ισπανικό προσωνύμιο El Greco, δηλαδή ο
Έλληνας, ήταν Kρητικός ζωγράφος, γλύπτης και αρχιτέκτονας της Ισπανικής
αναγέννησης. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μακριά από την πατρίδα
του, δημιουργώντας το κύριο σώμα του έργου του στην Ιταλία και στην Ισπανία.
Εκπαιδεύτηκε αρχικά ως αγιογράφος στην Κρήτη, που αποτελούσε τότε τμήμα της
ενετικής επικράτειας, και αργότερα ταξίδεψε στη Βενετία. Στην Ιταλία
επηρεάστηκε από τους μεγαλύτερους δασκάλους της ιταλικής τέχνης, όπως τον
Τιντορέτο και τον Τιτσιάνο, του οποίου υπήρξε μαθητής, υιοθετώντας στοιχεία
από τον μανιερισμό. Το 1577 εγκαταστάθηκε στο Τολέδο, όπου έζησε μέχρι το
τέλος της ζωής του και ολοκλήρωσε ορισμένα από τα πιο γνωστά έργα του.
Υφολογικά, η τεχνοτροπία του Ελ Γκρέκο θεωρείται έκφραση της Βενετικής σχολής
και του μανιερισμού όπως αυτός διαμορφώθηκε στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα.
Παράλληλα χαρακτηρίζεται από προσωπικά στοιχεία, προϊόντα της τάσης του για
πρωτοτυπία, τα οποία όμως δεν βρήκαν μιμητές στην εποχή του, γεγονός που δεν
ευνόησε και τη συνέχειά τους. Η μπαρόκ τεχνοτροπία που εκτόπισε τον
μανιερισμό, αλλά και τα αμέσως μεταγενέστερα καλλιτεχνικά ρεύματα που δεν
αντιμετώπισαν ευμενώς το ύφος του, είχαν ως αποτέλεσμα να αγνοηθεί το έργο
του Γκρέκο τους επόμενους αιώνες. Στη διάρκεια του 20ού αιώνα, αναγνωρίστηκε
ως πρόδρομος της μοντέρνας τέχνης που αξιοποίησε στοιχεία της Ανατολικής και
Δυτικής παράδοσης, και το έργο του επανεκτιμήθηκε, διατηρώντας μέχρι σήμερα
δεσπόζουσα θέση ανάμεσα στους μείζονες ζωγράφους όλων των εποχών. Ο Δομήνικος
Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε πιθανότατα το 1541 στον Χάνδακα, το σημερινό Ηράκλειο
της Κρήτης, την εποχή της Βενετοκρατίας. Η ημερομηνία γέννησης του προκύπτει
όχι από κάποιο επίσημο έγγραφο της εποχής αλλά με βάση μία ιδιόχειρη σημείωση
του, σύμφωνα με την οποία το 1606 ήταν 65 ετών. Ο Θεοτοκόπουλος εκπαιδεύτηκε
ως αγιογράφος, γεγονός που πιστοποιείται από ένα δημόσιο έγγραφο του 1563,
ενώ θα πρέπει να μελέτησε από νεαρή ηλικία την αρχαία ελληνική και κλασική
γραμματεία, κρίνοντας από την πλούσια βιβλιοθήκη που κληροδότησε μετά το
θάνατό του.To όνομα του πρώτου δασκάλου του δεν είναι γνωστό, αν και το όνομα
του Ιωάννη Γριπιώτη (1516-69) έχει προταθεί. Στην Κρήτη, που από το 1211
αποτελούσε μέρος της ενετικής επικράτειας, οι ζωγράφοι και οι αγιογράφοι
συνδύαζαν το βυζαντινό ιδίωμα με τις Δυτικές επιρροές, φιλοτεχνώντας φορητές
κυρίως εικόνες και διαμορφώνοντας τη λεγόμενη «Κρητική σχολή». Στο Χάνδακα
εργάζονταν κατά το 16ο αιώνα περίπου διακόσιοι ζωγράφοι, οργανωμένοι σε
συντεχνίες σύμφωνα με τα ιταλικά πρότυπα. Ο Θεοτοκόπουλος εξοικειώθηκε από
νωρίς με έργα καλλιτεχνών της Αναγέννησης που κυκλοφορούσαν στη
βενετοκρατούμενη Κρήτη και από το 1563 εξασκούσε επίσημα το επάγγελμα του
ζωγράφου. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, το έργο του εκτιμήθηκε και
προωθήθηκε περισσότερο από τους λόγιους, ουμανιστές και διανοούμενους και
λιγότερο από το καλλιτεχνικό κατεστημένο. Αργότερα, αγνοήθηκε για μία περίοδο
περίπου τετρακοσίων ετών. Δεν υπήρξαν μιμητές του, καθώς μόνο ο γιος του
φρόντισε για την αναπαραγωγή ορισμένων από τις πιο γνωστές συνθέσεις του.
Ελένη Θεοχάρη Γ1
|
