Η διαφορετικότητα είναι
πλούτος, ομορφιά, είναι η ίδια η ζωή.
Απελάστε το Ρατσισμό
Η Παγκόσμια Ημέρα για
την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων καθιερώθηκε το 1966 από τη Γενική
Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών σε ανάμνηση ενός τραγικού συμβάντος, που
συγκλόνισε την παγκόσμια κοινή γνώμη. Στις 21 Μαρτίου του 1960 η αστυνομία
της ρατσιστικής Νοτίου Αφρικής πυροβόλησε εν ψυχρώ κατά μιας διαδήλωσης
φοιτητών στην πόλη Σάρπβιλ, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 70 άνθρωποι.
Οι
νεαροί διαδηλωτές διαμαρτύρονταν ειρηνικά κατά των νόμων του απαρτχάιντ, που
είχε επιβάλλει το καθεστώς της λευκής μειοψηφίας στη χώρα, εφαρμόζοντας τη
θεωρία της ανισότητας ανάμεσα στις φυλές. Ο ΟΗΕ μας καλεί αυτή τη μέρα να
ενώσουμε τις φωνές μας για τα θύματα του ρατσισμού, των φυλετικών διακρίσεων,
της ξενοφοβίας και της μισαλλοδοξίας. Αυτό βέβαια ακούγεται υποκριτικό και
οξύμωρο σε μια εποχή κατά την οποία οι κοινωνικές ανισότητες διευρύνονται και
τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται όλο και περισσότερο. Δεν πρέπει λοιπόν,
η μέρα αυτή να λάβει επετειακό χαρακτήρα, ούτε να δώσει την ευκαιρία να σε
κείνους που εφαρμόζουν αυτές τις πολιτικές να χύσουν κροκοδείλια δάκρυα στις
τηλεοράσεις και αλλού. Ας μην ξεχνάμε ότι ο ρατσισμός σε μια κοινωνία δε μετράται
ούτε από τον αριθμό των ρατσιστικών επιθέσεων που εκδηλώνονται σε αυτήν ούτε
ασφαλώς από ρηματικές αποκηρύξεις του τύπου "Εμείς δεν είμαστε
ρατσιστές", που από μόνες τους εμπεριέχουν δόσεις ρατσισμού. Φαίνεται
την επόμενη μέρα, από το πόσο κινητοποιείται η αστυνομία, από το πόσο
ευαισθητοποιούνται οι δικαστικές αρχές και οι τοπικές κοινωνίες, από το πόσο
καταδικάζονται από τους δημοσιογράφους, από το πόσο αντιστέκονται οι πολίτες.
Ο Μάνος Χατζηδάκις είχε πει κάποτε , «Όταν το τέρας δεν μας ενοχλεί, αρχίζει
να μας μοιάζει». Κι αυτό πρέπει να το 'χουμε πάντα κατά νου, όταν γινόμαστε
μάρτυρες ρατσιστικής συμπεριφοράς.
Οι απαρχές του
ρατσισμού βρίσκονται στο 16ο αιώνα, όταν ο Δυτικός κόσμος με τους
κατακτητικούς αποικιακούς πολέμους υποδούλωσε ή εξολόθρευσε τους αυτόχθονες
της Αμερικής, τους μαύρους της Αφρικής, τους αραβικούς και ασιατικούς
πληθυσμούς. Η κατάφωρη αυτή αδικία ήθελε πάλι το ιδεολογικό της άλλοθι. Έτσι,
κατά τα τέλη του 19ου αιώνα ο ρατσισμός έπαιρνε στην Ευρώπη μια
ψευδοεπιστημονική βιολογική επίφαση που θα οδηγούσε αργότερα στη γενοκτονία
των Εβραίων και των Τσιγγάνων και στη διάρκεια του 20ου αιώνα σε αλλεπάλληλες
αιματηρές εκρήξεις ρατσιστικής βίας σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Ν. Αφρική.
Οι χώρες του δυτικού
κόσμου βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπες με μια οδυνηρή πραγματικότητα που οι
ίδιες δημιούργησαν: Με την
αποικιοκρατία εκμεταλλεύθηκαν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές των χωρών του
«Τρίτου Κόσμου», στη συνέχεια συντήρησαν περιφερειακούς πολέμους για την
εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους και τέλος, υποθήκευσαν οριστικά τη
δυνατότητα αυτόνομης ανάπτυξης των φτωχών χωρών. Όμως σήμερα καλούνται να αντιμετωπίσουν τα εκατομμύρια νέων
μεταναστών και προσφύγων που κατακλύζουν τις χώρες τους και «απειλούν» την
κοινωνική τους ισορροπία. Εκατομμύρια άνθρωποι, που δεν έχουν τίποτε να
χάσουν, στοιβάζονται αυτοί και τα όνειρά τους σε σαπιοκάραβα, φορτηγά,
ψυγεία, ή διασχίζουν επί μέρες χιονισμένα βουνά ανάμεσα από ναρκοπέδια, με
την ελπίδα ότι κάπου υπάρχει μια θέση
για αυτούς στο σύγχρονο κόσμο μας. Έρμαια των δουλεμπόρων, όσοι από αυτούς
επιζήσουν στο μακρύ τους ταξίδι, γίνονται αντικείμενα εκμετάλλευσης των
κυβερνήσεων, οι οποίες, όταν του χρειάζονται ως φθηνό εργατικό δυναμικό,
είναι σχετικά «ανεκτικές». Όταν όμως το «ξένο», το «άλλο», το «διαφορετικό»
γίνεται αποδιοπομπαίος τράγος όλων των κακών, τότε οι μετανάστες γίνονται η
πιο εύκολη λεία των ρατσιστικών μας νοοτροπιών. Σε μια εποχή, η οποία
επιβάλλει τον ατομισμό, την ιδιώτευση
και την αδιαφορία και στην οποία τα πάντα μετριούνται σε οικονομικούς
δείκτες και οι κοινωνίες μας οδηγούνται
στην απανθρωπιά και στη βαρβαρότητα, θα πρέπει να ξαναθυμηθούμε τις ανθρώπινες
αξίες και την αλληλεγγύη. Η υπόθεση άλλωστε του ρατσισμού αφορά όλους μας,
γιατί πολύ απλά όλοι μας δυνητικά μπορεί να πέσουμε θύματά του. Ο Μπέρτολτ
Μπρεχτ το διατύπωσε θαυμάσια:
«Όταν ήρθαν να πάρουν
τους τσιγγάνους δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν τσιγγάνος.
Όταν ήρθαν να πάρουν
τους κομμουνιστές δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν κομμουνιστής.
Όταν ήρθαν να πάρουν
τους Εβραίους δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν Εβραίος.
Όταν ήρθαν να πάρουν
εμένα δεν είχε απομείνει κανείς για να αντιδράσει.»
Η σημασία της
ανεκτικότητας
1. Ανεκτικότητα είναι ο
σεβασμός, η αποδοχή και η εκτίμηση του πλούτου και της ποικιλίας των
πολιτισμών του κόσμου μας και των τρόπων με τους οποίους εκφραζόμαστε και
εκφράζουμε την ιδιότητα του ανθρώπινου όντος.
Ενθαρρύνεται από τη γνώση, το ανοιχτό πνεύμα, την επικοινωνία και την
ελευθερία σκέψης, συνείδησης και πεποιθήσεων. Ανεκτικότητα είναι η αρμονία
μέσα στη διαφορά. Δεν είναι μόνο υποχρέωση ηθικού χαρακτήρα, αλλά και
πολιτική και νομική απαίτηση. Η ανεκτικότητα είναι αρετή που καθιστά δυνατή
την ειρήνη και συμβάλλει στην αντικατάσταση του πολιτισμού του πολέμου από
έναν ειρηνικό πολιτισμό.
2. Η ανεκτικότητα δεν
είναι ούτε παραχώρηση ούτε συγκατάβαση ούτε ενδοτικότητα. Η ανεκτικότητα
είναι πάνω απ’ όλα ενεργητική στάση που βασίζεται στην αναγνώριση των γενικών
δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών του άλλου. Σε καμία
περίπτωση δεν επιτρέπεται η επίκληση της ανεκτικότητας για να δικαιολογηθούν
προσβολές αυτών των θεμελιωδών αξιών. Η ανεκτικότητα πρέπει να ασκείται από
άτομα, ομάδες και κράτη.
3. Η ανεκτικότητα είναι
ο ακρογωνιαίος λίθος των δικαιωμάτων του ανθρώπου, της πολυφωνίας (μεταξύ
άλλων και της πολιτιστικής πολυφωνίας), της δημοκρατίας και του κράτους
δικαίου. Συνεπάγεται την απόρριψη του δογματισμού και του απολυταρχισμού και επιβεβαιώνει
τους κανόνες που περιλαμβάνονται στις διεθνείς πράξεις για τα δικαιώματα του
ανθρώπου.
4. Σύμφωνα με την αρχή
του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου, η άσκηση της ανεκτικότητας δεν
είναι ανοχή της κοινωνικής αδικίας ούτε παραίτηση από προσωπικές πεποιθήσεις.
Η άσκηση της ανεκτικότητας σημαίνει ότι ο καθένας / η καθεμία δικαιούται να
επιλέξει ελεύθερα τις πεποιθήσεις του / της και δέχεται ότι ο άλλος / η άλλη
έχει την ίδια ελευθερία. Σημαίνει αποδοχή του γεγονότος ότι τα ανθρώπινα
όντα, που χαρακτηρίζονται εκ φύσεως από ποικιλία στην εξωτερική τους
εμφάνιση, την κατάσταση, τους τρόπους έκφρασης, τις συμπεριφορές και τις
αξίες τους, έχουν το δικαίωμα να ζήσουν ειρηνικά και να είναι αυτό που είναι.
Σημαίνει επίσης ότι κανένας δεν πρέπει να επιβάλλει τις απόψεις του στον
άλλο. (...)
