Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ (του Κουρούπη Αθανασίου )

            Η προέλευση του ποδοσφαίρου χάνεται κυριολεκτικά στα βάθη του παρελθόντος. Πόσα δεν έχουν γραφεί και πόσες υποθέσεις δεν έχουν γίνει για ν' αποδειχτεί ότι οι αρχαίοι
Έλληνες, ή ακόμη και αρχαιότεροι λαοί στην ιστορία γνώριζαν το παιχνίδι που συναρπάζει σήμερα όλο τον κόσμο, χωρίς να είναι φυσικά δυνατό, από τα ελάχιστα αρχαία κείμενα που αναφέρονται στα παιχνίδια των αρχαίων, να εξαχθούν οριστικά συμπεράσματα. Ωστόσο, είναι αρκετά πιθανό ότι έπαιζαν κάποιο παιχνίδι με ένα είδος μπάλας. Ευρήματα και μαρτυρίες για σφαιριστικά παιχνίδια, υπάρχουν στην Κίνα, την Αίγυπτο, την Ιταλία, Γαλλία και σε πολλές άλλες χώρες, όπως στη Νότια Αμερική και στην Ελλάδα.

            Μια  άποψη αναφέρει ότι και οι σαξονικοί λαοί έπαιζαν ένα είδος "ποδοσφαίρου". Συγκεκριμένα, την περίοδο που τα βρετανικά νησιά ήταν πεδία μαχών μεταξύ των διαφόρων φύλων, όπως οι Σάξονες, οι Κέλτες κ.α., όταν μια σαξονική φυλή κέρδιζε μια μάχη, αποκεφάλιζε τον αντίπαλο φύλαρχο και έπαιζε ποδόσφαιρο χρησιμοποιώντας ως μπάλα το... κομμένο κεφάλι.

            Το ποδόσφαιρο με τη σημερινή του μορφή, συμπλήρωσε περίπου 200 χρόνια ζωής κι έχει πατρίδα του την Αγγλία. Οι πρώτοι κανονισμοί θεσπίστηκαν από τους φοιτητές του Καίμπριτζ το 1846. Ο πρώτος Σύλλογος "Notts County F.C." ιδρύθηκε το 1862. Τον επόμενο χρόνο ιδρύθηκε η Αγγλική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία και τα αμέσως επόμενα χρόνια ιδρύθηκαν ο ένας μετά τον άλλο οι μεγάλοι Αγγλικοί Σύλλογοι που υπάρχουν μέχρι σήμερα. 

            Το ποδόσφαιρο διαδόθηκε και στην ηπειρωτική Ευρώπη. Το πρώτο μη βρετανικό σωματείο είναι η "Αβρ Α.Κ." της Χάβρης (1872). Η διάδοση του ποδοσφαίρου δημιούργησε την ανάγκη κωδικοποίησης των κανονισμών. Έτσι το 1882 ιδρύθηκε το "Διεθνές Συμβούλιο" που κωδικοποίησε τους κανονισμούς και που εξακολουθεί και τώρα να ελέγχει και να τροποποιεί τους κανονισμούς Παιδιάς. Πρέπει να τονιστεί ότι οι τροποποιήσεις που έχουν γίνει στους κανονισμούς Παιδιάς από το 1846 δεν άλλαξαν τη μορφή του ποδοσφαίρου. Η πιο σημαντική είναι η καθιέρωση της ποινής του πέναλτι που έγινε το 1891 ύστερα από πρόταση της Ιρλανδικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας. Το 1895 εφαρμόστηκε και ο κανονισμός επαναφοράς της μπάλας από πλάγιο άουτ με τα δυο χέρια. Η διάδοση του ποδοσφαίρου και η ανάγκη ομαλής διεξαγωγής των αγώνων αύξησε σημαντικά τον αριθμό των διαιτητών. Το 1893 ιδρύθηκε η Ομοσπονδία Διαιτητών της Αγγλίας.

            Στο μεταξύ το ποδόσφαιρο διαδόθηκε με μεγάλη ταχύτητα και στη Λατινική Αμερική. Το 1893 ιδρύθηκε η Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της Αργεντινής. Αξίζει νομίζουμε ν' αναφερθούν οι χρονολογίες ίδρυσης μερικών ακόμα Ποδοσφαιρικών Ομοσπονδιών με τεράστια δραστηριότητα και μεγάλες διεθνείς διακρίσεις. Ιταλική (1898), Γερμανική (1900), Ουρουγουάης (1900), Βελγίου (1895), Δανίας (1879), Ελβετίας (1895), Ισπανίας (1905).

            Όπως ήταν φυσικό, δημιουργήθηκε η ανάγκη ίδρυσης ενός διεθνούς οργάνου για τον προγραμματισμό και τον έλεγχο των διεθνών ποδοσφαιρικών αγώνων και την ενιαία εφαρμογή των κανονισμών. Το 1904, με πρωτοβουλία του Γάλλου Ζιλ Ριμέ (που παρέμεινε για πολλά χρόνια Πρόεδρός της), ιδρύθηκε η F.Ι.F.Α. Στην αρχή, στη δύναμη της F.Ι.F.Α. ανήκαν 7 μόνο χώρες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Αγγλία, που ήθελε να μονοπωλήσει την διεθνή οργάνωση του ποδοσφαίρου, εγκατέλειψε το 1928 την F.Ι.F.Α. με αφορμή την απόφαση να επιτρέπεται η πληρωμή ημεραργιών στους Ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές. Επανήλθε ύστερα από 18 χρόνια (1946). Η αποχώρηση της Αγγλίας δεν είχε καμία επίδραση στην ανάπτυξη της F.Ι.F.Α, τα μέλη της οποίος αυξάνονταν συνεχώς.

            Το πρώτο παγκόσμιο κύπελλο κατέκτησε η Ουρουγουάη το 1930. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για την αλματώδη εξέλιξη του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου παρόλο που το ποδόσφαιρο εισήχθη στη Βραζιλία σχετικά αργά. (Η Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου της Βραζιλίας ιδρύθηκε το 1924). Το γεγονός ότι στη Βραζιλία οι φυλετικές διακρίσεις είναι ανύπαρκτες, επέτρεψε στους μαύρους και μιγάδες παίκτες να διαπρέψουν με τα πλούσια σωματικά τους προσόντα, παρά το σοβαρό μειονέκτημα του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου που είναι το ατομικό παίξιμο των παιχτών.

Ελληνικό ποδόσφαιρο

            Στην Ελλάδα το ποδόσφαιρο εμφανίστηκε λίγο πριν το 1900, όταν σε λιμάνια της ναυλοχούνταν έλληνες σε αγγλικά πολεμικά πλοία και έπαιζαν οι ναύτες μεταξύ τους ποδόσφαιρο.

            Παράλληλα πολλοί Έλληνες φοιτητές σε αγγλικά πανεπιστήμια αλλά και μετανάστες σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες επέστρεφαν στην Ελλάδα και έφερναν μαζί τους και το ποδόσφαιρο.

            Το 1895 ο Α. Βλαστός μεταφράζει περιληπτικά τους κανονισμούς από τα Αγγλικά στα Ελληνικά και το 1898 ο Ιωάννης Χρυσάφης ολοκληρώνει τη μετάφραση.
            Το 1896 στους Ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας γίνονται αγώνες επίδειξης μεταξύ της Δανίας, της μικτής Σμύρνης και της μικτής Θεσσαλονίκης.
Στο μεταξύ αρχίζουν να ιδρύονται και οι πρώτοι σύλλογοι που καλλιεργούν το ποδόσφαιρο: ο ΠΑΕ Παναθηναϊκός, o Πανελλήνιος Γ.Σ., ο Εθνικός Γ.Σ., ο Παναχαϊκός Γ.Σ., ο Όμιλος Φιλομουσών Θεσσαλονίκης, η Ουνιόν Σπορτίβ, ο Πειραϊκός Σύνδεσμος, ο Ήφαιστος, ο Πέρα Κλούμπ στην Κωνσταντινούπολη, ο Πανιώνιος Γ.Σ.Σ. και ο Γ.Σ. Απόλλων στην Σμύρνη. Ο ΣΕΓΑΣ συμπεριλαμβάνει το ποδόσφαιρο στην δύναμή του και προκηρύσσει και το πρώτο πανελλήνιο πρωτάθλημα, το 1906, με νικητή τον Εθνικό ΓΣ, ενώ στην Σμύρνη το πρώτο πρωτάθλημα είχε διοργανωθεί πολύ νωρίτερα το 1898 με νικητή τον Απόλλωνα.
            Από το 1907 εισάγεται στα σχολεία και αρχίζουν να γίνονται αγώνες ανάμεσα σε μαθητές γυμνασίων και μεταξύ φοιτητών. Το ποδόσφαιρο παραμένει στον ΣΕΓΑΣ μέχρι το 1923, όταν οι σύλλογοι ιδρύουν την Ε.Π.Σ.Ε.. Εκείνη την περίοδο ιδρύονται και οι πρώτες ποδοσφαιρικές ενώσεις. Το 1926 ιδρύεται η ΕΠΟ και το ποδόσφαιρο μπαίνει σε πιο οργανωμένες βάσεις. Το 1959 άρχισε το πρωτάθλημα Α΄ Εθνικής Κατηγορίας και το 1979 εισήχθη επίσημα ο επαγγελματισμός.

            Η Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (ΕΠΟ) αποτελεί τον ανώτατο οργανισμό διοίκησης του ποδοσφαίρου στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε στις 14 Νοεμβρίου 1926, με κοινή απόφαση των τριών μεγάλων Ενώσεων της χώρας (Αθήνας, Πειραιά, Θεσσαλονίκης). Έναν χρόνο αργότερα, το 1927 γίνεται μέλος της διεθνούς ποδοσφαιρικής συνομοσπονδίας (FIFA), ενώ το 1954 γίνεται μέλος και της ευρωπαϊκής ποδοσφαιρικής συνομοσπονδίας (UEFA).

            Το πρώτο πρωτάθλημα στην Ελλάδα διοργανώθηκε το 1906, με την συμμετοχή του Εθνικού Αθηνών, Πανελλήνιου και Πειραϊκού. Μέχρι το 1912 διοργανώνεται συνεχώς πρωτάθλημα με συμμετοχή πάντα από την Αττική, αφού η μετακίνηση από την επαρχία στην πρωτεύουσα την εποχή εκείνη ήταν πολύ δύσκολη. Το τελευταίο πρωτάθλημα του ΣΕΓΑΣ διοργανώθηκε το 1912. Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, που επηρέασαν αρνητικά τις ομάδες, γίνεται την περίοδο 1922-23 μια νέα προσπάθεια για διοργάνωση πανελλήνιου πρωταθλήματος με την δημιουργία της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Ελλάδος (ΕΠΣΕ). Η νέα ένωση διοργάνωσε πρωτάθλημα για πρώτη φορά με συμμετοχή συλλόγων εκτός Αττικής, καθώς λαμβάνουν μέρος ομάδες από την Θεσσαλονίκη. Ο Πειραϊκός Σύνδεσμος νικώντας τον Άρη Θεσσαλονίκης με 3-1 αναδείχτηκε πρωταθλητής Ελλάδος, αλλά η προσπάθεια δεν συνεχίστηκε, αφού η ένωση διαλύθηκε την ίδια χρονιά.

            Μετά την ίδρυση της Ελληνικής ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας το 1926, γίνονταν οι πρώτες διοργανώσεις με ομάδες της Αθήνας, του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, αποκλείοντας τις επαρχιακές. Αρχικά διεξαγόταν τα τοπικά πρωταθλήματα των πόλεων και στην τελική φάση προκρίνονταν άλλοτε μόνο οι πρώτες, άλλοτε οι δύο ή οι τρεις πρώτες ομάδες. Για πρώτη φορά επαρχιακές ομάδες συμμετείχαν το 1953-54 κι αυτές ήταν η Παναχαϊκή από τη Νότια Ελλάδα και η Νίκη Βόλου από την Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα.
Το 1959-60 δημιουργείται μόνιμη κατηγορία, η Α' εθνική με τη μορφή που διατηρεί ως σήμερα, ενώ το 1979-80 το Ελληνικό ποδόσφαιρο γίνεται επαγγελματικό με την ΕΠΑΕ να έχει την ευθύνη της διοργάνωσης του. Με νομοσχέδιο που κατατέθηκε στην βουλή στις 19 Ιανουαρίου 1979 οι σύλλογοι μετατρέπονται σε ανώνυμες εταιρείες. Την αγωνιστική περίοδο 2006-07 διαλύεται η ΕΠΑΕ και ιδρύεται η Σούπερ Λίγκα, η οποία αναλαμβάνει και την διοργάνωση του έως σήμερα.

            Το κύπελλο Ελλάδος στο ποδόσφαιρο διοργανώνεται από την Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία και είναι η δεύτερη σημαντικότερη διοργάνωση μετά το πρωτάθλημα Α' εθνικής. Συμμετέχουν μόνο ομάδες από τις τρεις εθνικές κατηγορίες, Α', Β' και Γ' εθνικής.

            Ως το 1971 όλες οι ποδοσφαιρικές ομάδες συμμετείχαν στη διοργάνωση του Κυπέλλου Ελλάδος. Όμως, με την σταδιακή ανάπτυξη του επαγγελματικού ποδοσφαίρου, το χάσμα μεταξύ επαγγελματικών και ερασιτεχνικών συλλόγων έγινε πολύ μεγάλο. Έτσι τα ερασιτεχνικά σωματεία δεν είχαν σοβαρές πιθανότητες να διακριθούν. Γι’ αυτό η Ε.Π.Ο. αποφάσισε να καθιερώσει έναν ξεχωριστό θεσμό Κυπέλλου αποκλειστικά για ερασιτεχνικές ομάδες.
Ο πρώτος επίσημος αγώνας της Εθνικής Ελλάδος ανδρών ήταν μια φιλική αναμέτρηση κόντρα στην Εθνική Ιταλίας τον Απρίλιο του 1929 στην Αθήνα (ήττα με 1-4). Η πρώτη σημαντική επιτυχία έρχεται το 1980, με την συμμετοχή στο πρωτάθλημα Ευρώπης που διοργανώθηκε στην Ιταλία, στο οποίο όμως δεν κατάφερε να διακριθεί. Το 1994 η Εθνική Ελλάδος συμμετείχε στο Παγκόσμιο Κύπελλο στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά και προκάλεσαν άσχημα σχόλια για την τότε ομάδα, η οποία γνώρισε 3 ήττες δεχόμενη συνολικά 10 τέρματα. Και οι δύο προηγούμενες συμμετοχές σε τελική φάση κάποιου κυπέλλου, έγιναν με προπονητή τον Αλκέτα Παναγούλια. Το 2004, με προπονητή πια τον Ότο Ρεχάγκελ, η Εθνική ανδρών συμμετέχει και κατακτά το Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα στην Πορτογαλία. Η επιτυχία της αυτή χαρακτηρίσθηκε ως μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις στην ιστορία του ποδοσφαίρου, ενώ της έδωσε την δυνατότητα να συμμετέχει στο κύπελλο Συνομοσπονδιών του 2005, χωρίς όμως να διακριθεί. Αν και αποκλέιστηκε από το Μουντιάλ της Γερμανίας το 2006, κατάφερε να λάβει μέρος στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα του 2008, όπου όμως γνώρισε 3 διαδοχικές ήττες. Το 2009 εξασφάλισε την συμμετοχή της στο Παγκόσμιο κύπελλο του 2010 στην Νότια Αφρική όπου είχε μια καλή πορεία φτάνοντας στους 32 της διοργάνωσης.